Mizofoni: Seslere Karşı Aşırı Hassasiyet Nedir? Mizofoni Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Mizofoni: Seslere Karşı Aşırı Hassasiyet ve Bilişsel Davranışçı Terapi
Günlük yaşamda çoğu insan için sıradan olan sesler, mizofoniye sahip bireyler için dayanılmaz bir hale gelebilir. Çiğneme sesleri, kalem tıklatmaları ya da burun çekme gibi sıradan sesler, bu bireylerde yoğun öfke, kaygı veya kaçınma davranışlarına yol açabilir. Mizofoni, genellikle bir duygusal tepki ile belirli bir ses arasında otomatik bir bağın oluştuğu nörolojik ve psikolojik bir durum olarak tanımlanır. Bu yazıda, mizofoniye dair temel bilgiler ve Bilişsel Davranışçı Terapi’nin (BDT) bu durum üzerindeki etkileri ele alınacaktır.
Mizofoni Nedir?
Mizofoni, Yunanca “miz-” (nefret) ve “phonos” (ses) kelimelerinden türetilmiştir ve kelime anlamıyla “sesten nefret” anlamına gelir. Bu durum, DSM-5’te ayrı bir teşhis kategorisi olarak tanımlanmamış olsa da, son yıllarda hem klinik pratikte hem de araştırmalarda daha fazla ilgi görmektedir. Mizofoniye sahip bireylerde, tetikleyici seslere maruz kalındığında genellikle şu tepkiler gözlemlenir:
• Fizyolojik Tepkiler: Kalp çarpıntısı, terleme, hızlı nefes alma.
• Duygusal Tepkiler: Öfke, tiksinme, anksiyete veya panik.
• Davranışsal Tepkiler: Tetikleyici seslerden kaçınma, ses çıkaran kişiye karşı sinirlenme, hatta bazen fiziksel tepkiler.
Mizofoni genellikle ergenlik döneminde başlar ve zamanla yoğunluğu artabilir. Bu durumun, bireyin sosyal ilişkilerini, mesleki hayatını ve genel yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebileceği bilinmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi ve Mizofoni
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), mizofoni gibi duygusal ve davranışsal tepkiler üzerinde etkili bir terapi yaklaşımıdır. BDT, bireyin tetikleyici seslere yönelik düşünce, duygu ve davranışlarını yeniden yapılandırmayı amaçlar.
1. Tetikleyicilerin Tanımlanması ve Farkındalık
BDT’nin ilk aşaması, bireyin mizofoni tetikleyicilerini tanımlamasıdır. Danışan, hangi seslerin kendisinde yoğun bir tepki oluşturduğunu fark eder ve bu seslerin hangi bağlamlarda daha fazla rahatsızlık yarattığını anlamaya başlar. Farkındalık artırıldığında, birey bu tepkilerin nedenlerini daha iyi analiz edebilir.
2. Düşünce Kalıplarının Değiştirilmesi
BDT’de, bireyin tetikleyici seslere yönelik düşünce biçimi incelenir. Örneğin, danışanın “Bu sesi asla tolere edemem” veya “Bu ses beni çıldırtıyor” gibi olumsuz otomatik düşünceleri, daha işlevsel ve gerçekçi düşüncelerle değiştirilir. Bu süreç, bireyin duygusal tepkilerini hafifletmede oldukça etkilidir.
3. Maruz Bırakma ve Tepki Önleme Teknikleri
Maruz bırakma, BDT’nin mizofoni tedavisinde sıklıkla kullanılan bir yöntemidir. Bu teknik, bireyin tetikleyici seslere kontrollü bir şekilde ve kademeli olarak maruz bırakılmasını içerir. Örneğin, bir danışan çiğneme sesine duyarlıysa, bu seslere düşük yoğunlukta maruz bırakılır ve zamanla yoğunluğu artırılır. Maruz bırakma sürecinde birey, bu seslere karşı tolerans geliştirmeyi öğrenir.
4. Gevşeme ve Stres Yönetimi Teknikleri
Mizofoniye sahip bireyler, tetikleyici seslere maruz kaldıklarında genellikle yüksek düzeyde stres yaşar. BDT sürecinde gevşeme teknikleri (nefes egzersizleri, progresif kas gevşetme) ve stres yönetimi stratejileri öğretilerek bireyin fizyolojik tepkilerini kontrol etmesi sağlanır.
5. Sosyal ve Çevresel Stratejiler
Mizofoni, sosyal ilişkilerde zorluklara neden olabilir. BDT’de bireye, mizofonisi hakkında çevresindekileri bilgilendirme ve uygun sınırlar koyma gibi iletişim becerileri öğretilir. Aynı zamanda birey, tetikleyici seslerin yoğunluğunu azaltabilecek çevresel düzenlemeler yapmayı öğrenir (örneğin, kulak tıkacı kullanmak veya beyaz gürültü cihazları kullanmak).
Sonuç
Mizofoni, bireyin yaşamını derinden etkileyen karmaşık bir durumdur; ancak doğru müdahalelerle yönetilebilir. Bilişsel Davranışçı Terapi, mizofoniyi anlamada ve yönetmede etkili bir araç sunar. Bu terapi, bireyin tetikleyici seslere olan duyarlılığını azaltarak, daha işlevsel düşünce ve davranış kalıpları geliştirmesini sağlar. Eğer mizofoni belirtileri yaşıyorsanız, bir uzman psikologdan destek almayı düşünebilirsiniz. Unutmayın, farkındalık ve terapi, bu zorluğu aşmada önemli adımlardır.
Unutma! Yalnız değilsin.
Uzm. Klinik Psikolog Ferkan Ayyıldız Psikoloji Merkezi